Constant Permeke. Down to earth

Constant Permeke was de 50 voorbij toen hij zich toelegde op een nieuw medium. Hij had reeds een ruim en succesrijk oeuvre bij elkaar geschilderd. De tentoonstellingen volgden elkaar op in binnen- en buitenland. Koortsachtig bleef hij experimenteren. De levensgrote figuren die hij op dat moment tekende en schilderde, stimuleerden hem om het vlak te verlaten en zich te wagen aan het beeldhouwen. Aanvankelijk boetseerde hij met klei figuren die helemaal in zijn handpalm pasten. Twee jaar later vulde hij het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel met een indrukwekkend oeuvre aan monumentale beelden.

Vele kunstenaars uit die periode die zich toelegden op de schilderkunst, werkten af en toe als beeldhouwer. Paul Gauguin, Edgar Degas, Amedeo Modigliani, Henri Matisse, Pablo Picasso, Rik Wouters en Constantin Meunier zijn daarvan enkele. Permeke liet zich vooral inspireren door de Franse beeldhouwers Ossip Zadkine en Aristide Maillol en de Belgische Oscar Jespers. Van Maillol erfde hij de tijdloze menselijke vormen, van Zadkine de expressionistische beeldtaal en de vooruitstrevende benadering. Net als Jespers had Permeke interesse voor de Afrikaanse kunst, wat zich uit in zijn keuze voor vereenvoudigde vormen.

De beelden van Permeke tonen zowel kracht als intimiteit. Het onafgewerkte, ruwe karakter verhoogt de expressie. Klei vormt de basis voor bijna alle beelden van Permeke. Die veerkrachtige aardse materie liet zich gemakkelijk kneden voor zijn gedurfde experimenten. Hij goot ze vervolgens af in gips, kunststeen of brons, of bakte ze tot terracotta. Van eenzelfde vorm maakte hij meerdere versies in telkens andere materialen. De vormen varieerde hij lichtjes, gaf hij een andere patina of bewerkte hij verder met hamer en beitel in de afgegoten vorm. Dezelfde thema’s keren terug: de zaaier, een moeder met kind, de hardwerkende gewone mens, een naakte vrouw of de mythische Niobe. Tekeningen, schilderijen en beelden vullen elkaar gelijkwaardig aan. De ene creatie gaf aanleiding voor de volgende, in eindeloze variaties.

Opvallend is ook dat Permeke veel van zijn beelden zelf heeft vernietigd, zelfs nadat hij ze had tentoongesteld. De voorbije drie jaar heeft Mu.ZEE een uitvoerig wetenschappelijk onderzoek verricht naar de beeldhouwtechnieken van Permeke aan de hand van de ruime collectie aan sculpturen en de vele gietmallen die het museum bezit. Het onderzoek – ondersteund door het cultureelerfgoeddecreet – biedt een verhelderende kijk op zijn werkwijze, zijn materiaalkeuzes en de samenhang van de vele versies.

De tentoonstelling ‘Down to earth’ vertelt het verhaal van Constant Permeke als beeldhouwer in relatie tot zijn schilderijen en tekeningen aan de hand van een veertigtal kunstwerken van zijn hand. Ook zijn tijdgenoten Aristide Maillol, Ossip Zadkine, Oscar Jespers, Käthe Kollwitz en Ernst Barlach zijn vertegenwoordigd.

Curator: Inne Gheeraert
Onderzoek beeldhouwtechnieken: Inneke Schwickert
Archiefonderzoek: Wendy Van Hoorde
Met dank aan Joost Declercq

Met de steun van
Toerisme Vlaanderen
Vlaanderen – Cultureelerfgoeddecreet